ورزش درطب سنتی

ورزش درطب سنتی ایران زیاد است.در فرمایش بزرگان و منابع معتبر طب سنتی اشارات فراوانی بر این موضوع شده است از جمله در کتاب قانون.

جناب ابن سینا در کتاب اوّل قانون، در بحث تدابیر مشترک، مهم‌ترین تدبیر در تندرستی را در درجه نخست، ورزش کردن و سپس تدبیر غذا و تدبیر خواب می‌داند و از این رو سخن خود را با تدبیر ورزش آغاز می‌کند:

« از آنجا كه اساس تندرستي به ترتيب اهميت بر ورزش، غذا و خواب قرار دارد؛ بهتر است اهم ر ا بر مهم ترجيح دهيم و موضوع ورزش را پيش كشيم و …»

تعریف ورزش

« ورزش حركتي است تابع اراده. در ورزش، تنفس، بلند و بزرگ و پي درپي مي آيد. هركس بتواند با شيوه صحيح و متناسب با اعتدال مزاج خود و در وقت و هنگام مناسب ورزش كند از چاره جويي(پيش گيري) و تداوي بيماري هاي مادي و بيماري هاي مزاجي كه در دنباله آن مي آيد، بي نياز مي گردد.»

برداشتهای مختلف براساس تعریف بالا

1.ارادی بودن ورزش

از این تعریف بر می آید که ارادی بودن ورزش در نتایج حاصله مهم و موثر است.

بنابراین انجام ورزش های غیراردای که این روزها بسیار باب شده است(مثل انواع دستگاه های ویبره یا دستگاه هایی که با ایجاد جریان های الکتریکی عضله را دچار انقباض های ریتمیک می کنند)؛ نمی تواند چندان مفید فایده باشد.

برداشت برخی صاحب نظران از این تعریف آن است که كارهای روزمره،چون با اراده و تمركز انجام نمي‌شوند؛تأثير مطلوب ورزش را ندارند.

درواقع،اراده و تمركز در ورزش، حرارت غريزي و قوا را متوجه عضو مي‌كند و تأثيرات مطلوب را به جا مي‌گذارد.

بنابراین کارهاي روزمره رياضت محسوب نمی شوند. البته بعید است که فعالیت هایی مثل کشاورزی، آهنگری و … را نیز بتوان مشمول این برداشت دانست.

2-رعایت شرایط مناسب ورزش

رعایت کردن شرایط مناسب برای انجام ورزش درحصول نتیجه مطلوب ضروری است.

بنابراین بر اساس عواملی چون سن، جنس، مزاج، نوع تغذیه، بیماری های شخص، فصل، اقلیم محلّ زندگی و … نوع ورزش هر فرد با دیگری متفاوت است و تجویز عمومی ورزش برای همگان ممکن نیست.

3- ورزش به تنهایی کافی نیست

ورزش به تنهایی نمی تواند ما را از سایر دستورات بهداشتی و به ویژه بهداشت تغذیه و دیگر اصول ستّه ضروریه بی نیاز کند. جناب ابن سینا هم می فرمایند:« اين بهره برداري از ورزش هنگامي ميسر است كه دستورات ديگر بهداشتي را به كلّي مراعات كند.»

4- ورزش برنامه مشترک اشخاص بالغ

از این عنوان برمی آید که کودکان، با توجه به نوع مزاج و نیز فعالیت زیادی که دارند، علی العموم نیاز چندانی به ورزش ندارند و تحمیل ورزش، به ویژه ورزش های سنگین، به ایشان، با کاهش رطوبات بدن، در روند رشد کودکان اختلال ایجاد می کند.

بنابراین باید توجه داشت که اصرار والدین امروزی به شرکت فرزندانشان در فعالیت های ورزشی سازمان یافته باشگاهی، می تواند عوارض جبران ناپذیری برای کودکان داشته باشد؛

به ویژه که این اصرار، در فصل تابستان که نیاز به ورزش به حداقل می رسد، در بیشترین مقدار خود است.

البته کودکانی که انس زیادی با رایانه و تلویزیون و … دارند و از حداقل های فعالیتی این سنین فاصله گرفته اند می توانند از استثناآت این قضیه باشند.

فوائد و اهمیت ورزش در طب سنتی

« همچنان كه خودت مي داني، ما مجبوريم غذا بخوريم و مي داني كه تندرستي ما با غذايي است كه مناسب مزاج ما مي باشد.یعني غذايي كه در كيفيت و كميت، معتدل است.

تمام قسمت هاي غذايي كه ما مي خوريم، بدون استثناء، كنش غذايي ندارد، بلكه در هر مرحله از مراحل هضم، بخشي از آن به صورت ماده زائد در مي آيد و طبيعت مي كوشد آن را از بدن دفع كند( از طریق مدفوع، ادرار، عرق و… )

بايد بدانید كه طبيعت نمي تواند مواد دفعي را به كلّي از بدن براند و حتماً بعد از هر هضمي، مقداري از اين مواد زائد باقي مي ماند وقتي اين مقادير اندك، زياد شدند و جمع آمدند، مواد دفعي زياد مي شود و به تن زيان مي رساند.

مثلا اگر اين مواد دفعي كه باقي مانده و جمع شده است متعفّن شود؛ بيماري هاي عفوني به بار مي آرد.

اگر حالات و كيفيت آن ها شدت يافت بد مزاجي روي مي دهد. اگر اين تجمع بيشتر شد، بيماري هاي امتلاء(پر شدن بدن از اخلاط فاسد)  به وجود مي آيد و اگر اين مواد زايد خود را به اندامي برسانند ورم حاصل مي شود.

بخارهاي اين مواد باقي مانده، مزاج گوهر روح را تباه مي گردانند.

راه های بیرون راندن غذا از بدن

۱-  اگر آن ها را به وسيله داروهاي سمي(داروهای قوی) از بدن دفع كنيم، خود داروي سمي نيروي غريزه را كاهش مي دهد و غريزه را خستگي مي بخشد.

۲- اگر دفع آن ها با داروي غيرسمي(داروهای ملایم) ممكن باشد؛ باز بار سنگيني بر طبيعت است، همچنان كه بقراط فرموده است: “دارو صفا مي دهد و جفا مي بخشد”.

دارو درعين حال كه مواد زائد را مي راند،خلط پسنديده و رطوبت هاي غريزي و رواني را كه گوهر زندگي است از آسيب خودمصون نمي دارد و مقداري از آن ها را نيزبيرون مي راند.

وبر اثر آن،نيروي اندام هاي اصلي و اندام هاي خدمتگزار كاهش مي يابد.

۳- ليكن ورزش چيزي است كه ما را از استعمال دارو بي نياز مي سازد و بهترين بازدارنده حالت امتلاء است. اگر ورزش به صورت صحيح و چنان كه بايد و شايد انجام پذيرد، عوامل بيماري هاي امتلاء از بين مي رود.»

ساير فوايد ورزش

۱- « ورزش، حرارت ملایم پدید می‌آورد و مواد دفعی را روز به روز می‌گدازد و به طور منظم و مرتب آنها را از جای خود می‌لغزاند و به بیرون راندن آنها کمک می‌کند و نمی‌گذارد

هر روز قسمتی باقی بماند و جمع شود و تأثیر بدی بگذارد. گرمای ایجاد شده ناشی از حرکت، باعث رقیق شدن فضولات و دفع آن ها به کمک عرق می شود.»

* به جهت تمثیل، نقش ورزش برای بدن مانند باد زدن آتش فروخفته است که باعث می شود آتش زیر خاکستر حرارت غریزی، شعله ور شود. به این حالت در کتب طبّ قدیم، انعاش یا انتعاش(تازه کردن، تقویت کردن) گفته می شود.

* چنانچه گفتیم ورزش تولید حرارت می‌کند و حرارت غریزی را افزونی می‌دهد.

این فائده مهم ورزش، یعنی برافروختن حرارت غریزی به ما توضیح می دهد که چرا ورزش در درمان افسردگی و سایر بیماری های روحی و روانی،سندروم های خستگی مزمن،کمبود میل وتوان زناشویی،خواب آلودگی و کسالت،انواع کم خونی؛بسیاری از بیماری های مزمن وطول کشیده،سرطان ها، و .. مؤثر است.

۲- براثر ورزش، مفاصل، وترها، رباط‌ها و عضلات محکم می‌گردند و ازتاثيرپذيري در امان مي مانند.

۳- اندام‌ها براثر ورزش، برای پذیرش غذا آمادگی بیشتری می‌یابند، زیرا مواد دفعی آنها دفع شده و جای غذا خالی مانده است.

۴- نیروهای جاذبه و دافعه اعضای بدن بر اثر ورزش به حركت درمی‌آیند، اندام‌ها به نرمش درمی‌آیند، رطوبت‌های بدن رقیق می‌گردند و مسامات (منافذ ریز بدن) فراخ‌تر می‌شوند.

۵- چنان که گفتیم، ورزش موجب از بین رفتن رطوبات غیر طبیعی بدن می شود.

کم شدن رطوبت بدن، بافت پیه و چربی را کوچک می کند. همچنین با افزایش حرارت داخلی، بافت های بلغمی رو به پختگی می روند و این یعنی تبدیل بافت های سردتر و مرطوب تر مثل چربی به بافت های گرم تر مثل خون و عضله.

۶- ورزش باعث تقویت و اصلاح کل بدن می شود، به شرطی که به افراط کشیده نشود.

ویژگی‌ها و شرایط ورزش مناسب

۱- اعتدال ورزش درطب سنتی

ورزشی است كه پوست، سرخ، و تنفس، تند شود و تعریق ایجاد كند.

هرگاه تندی نفس و تعریق به افراط برسد باید ورزش قطع شود،زیرا سبب ضعف حرارت غریزی می‌گردد. یک معیار ساده برای ارزیابی تناسب شدّت ورزش این است که در هنگام ورزش،فرد بتواند صحبت هم بکند.

اگر کسی بخواهد سنگین تر از این ورزش نماید(مثل ورزش های حرفه ای)، حتماً باید تحت تدابیر خاصی به ورزش بپردازد تا آسیبی به او نرسد.

ورزش کمتر از این مقدار هم به صلاح نیست چرا که اخلاط را به جنبش در می آورد امّا باعث دفع آنها نمی شود و این باعث بیماری است.

۲- بهترین اوقات ورزش درطب سنتی

پس از خروج غذا از معده و كامل شدن هضم معدی است.

انجام ورزش بلافاصله پس از غذا مضر است. انجام ورزش قبل از کامل شدن هضم غذا، موجب نفوذ غذای خام در اعضاء و ایجاد سده (گرفتگی) می شود.

در حقیقت، عروق و خون، به جای اینکه مشغول انجام فعالیت های مربوط به گوارش شوند، با شروع ورزش، مشغول استخوان ها و عضلات شده و کار هضم، ناقص رها می شود.

به عبارت دیگر، در صورت انجام ورزش با شکم پر، به جای تمایل حرارت غریزی به درون(دستگاه گوارش) برای انجام هضم غذا، این حرارت به سمت بیرون(استخوان ها و عضلات) می آید و فساد غذا در دستگاه گوارش پیش می آید.

فاصله بین تغذیه و ورزش بسته به نوع غذاهای مصرفی متفاوت است و به طور متوسط حدود سه ساعت بعد از غذاست. طبیعتا در صورت مصرف غذاهای لطیف، این مقدار کمتر و در صورت مصرف غذاهای سنگین،این زمان طولانی تر می شود.

۳- پرهیز از ورزش حین گرسنگی 

ورزش با شکم خالی و در حال گرسنگی حتی بدتر از ورزش با شکم پر است چرا که موجب تحلیل اعضا می شود.

بنابراین کسانی که عادت به ورزش در صبح زود(ناشتا) دارند، باید قبل از شروع ورزش، اندکی غذای لطیف(مثلا یک عدد سیب) میل کنند.

۴- دفع ادرار و مدفوع قبل از ورزش

یعنی همان طور که به هنگام ورزش، بدن نباید در دستگاه گوارش کار نیمه کاره ای داشته باشد؛ در مورد مندفعات خود نیز نباید به دل مشغولی خاصّی گرفتار باشد.

قبل از ورزش، باید اشتغالات قوای بدن را به حدّاقل رساند تا تمرکز آنها تنها متوجه امر ورزش باشد.

ضرورت تمرکز قوا بر یک فعالیت، یکی از اصول فخیم طب اسلامی و سنتی است که بسیاری از تدابیر مربوط به تغذیه، ورزش و استفراغاتی مانند حجامت و فصد و زالواندازی و … را توجیه می کند.

نکته دیگر این است که ورزش کردن با روده یا مثانه انباشته از فضولات، می تواند باعث شود که این مواد دفعی بازجذب بدن شده موجد بیماری های گوناگون گردند.

۶- داشتن خواب و استراحت کافی قبل از ورزش

 از ضروریات است. کسانی که بلافاصله بعد از کار روزانه و در حالی که اشتغالات فکری و جسمی زیادی دارند به باشگاه می روند؛ از فوائد ورزش بهره کمتری خواهند داشت.

۷- مضر بودن ورزش سنگین برای افراد با مزاج گرم و خشک 

ورزش سنگین سبب بروز بیماری در این اقراد  می‌گردد.

8- بهترین زمان ورزش درطب سنتی

بهترین زمان ورزش در فصل بهار، نزدیک نیم روز (بین صبح تا ظهر)، در تابستان در اول روز و در زمستان در آخر روز (نزدیک غروب آفتاب) می باشد.

9- چگونگی شروع ورزش

شروع ورزش باید با حركات آهسته باشد و به‌تدریج، حركات سخت‌تر شوند و به حدی برسد كه قوّت فرد ورزشكار می‌تواند تحمّل كند و سپس دوباره به تدریج آهسته‌تر شود تا فرد از ورزش باز ایستد.

در یک ورزش سالم عمومی، وقتی که عرقمان در آمد و نفس، عمیق و سریع شد، باید کم کم شدّت ورزش را کم و حرکاتمان را آهسته کنیم، سپس بنشینیم تا عرقمان خشک شود و ورزش را تمام کنیم. حد مناسب ورزش می تواند این سه مورد باشد:

–  سرخی چهره
–  وجود نشاط حرکت
–  تنفس عادی

10 – توصیه طب سنتی در چگونگی ورزش کردن

 بنابر اهمیت ورزش درطب سنتی توصیه شده است پیش از شروع ورزش، دست و پا و پشت فرد ورزشکار را با دست و یا با پارچه زبر بمالند.

 با روغن بادام یا روغن كنجد تازه، عصب‌ها و عضلات را چرب كنند و به آهستگی ماساژ دهند، چرا كه این کار حرارت غریزی را اندكی برمی‌انگیزد و منافذ را گشاد می‌كند و فضولات را به سوی پوست می‌كشد تا با ورزش تحلیل یابد.

البته فردی كه عضله‌های او نرم باشد و غذای غلیظ نخورده باشد به چنین مالشی نیاز ندارد.

11- حمام گرم  بعد ورزش

 توصیه شده که وقتی ورزش تمام می‌شود فرد به گرمابه برود و با آب ولرم، چنانچه پوست را خوش آید، خود را شستشو كند و بار دیگر دست و پا و عضله‌های وی را به نرمی بمالند تا باقی فضولات كه با حركت ورزش گداخته شده‌اند از مسام (منافذ) پوست بیرون آیند و تحلیل روند. البته ورزشکار تا عرقش به طور کامل خشک نشده نباید به حمام برود.

12- تغذیه ورزشکار در فصل گرم و سرد

غذای ورزشکار بایستی در تابستان لطیف و زودهضم و در زمستان غلیظ و مقوی باشد.

13- سایر توصیه ها برای ورزش درطب سنتی

•  در صورتی که مزاج فرد ضعیف است، ورزش سنگین نباید انجام دهد.
• افرادی که بعد از سال ها تصمیم به ورزش کردن می گیرند باید تدابیر مربوطه را بیش از دیگران رعایت کنند.
• اگر خسته، بیمار یا تب دار هستید ورزش نکنید.
• اگر تنش یا استرس دارید، از انجام ورزش های سنگین یا رقابتی بپرهیزید.
• رعایت تدابیر ویژه هر ورزش می تواند از عوارض احتمالی آن جلوگیری نماید. در این میان، مهم ترین نکته، استفاده از مواد غذایی سالم  و پرهیز از غذاهای صنعتی می باشد.

بطور مثال بعضی از کوهنوردها بعد از مدتی دچار زانو درد می شوند؛ برای پیشگیری از زانودرد، توصیه می شود کوهنوردان، بر مصرف پودر سنجد کامل- شامل پوست و گوشت و هسته سنجد- مداومت داشته باشند.

(روزی یک قاشق غذاخوری پودر سنجد+یک قاشق عسل+یک لیوان شیر)؛ خوردن غذاهای سردی را محدود کنند؛ با روغن هایی مثل زیتون،کوهان شتر، کنجد کرچک، شترمرغ، بادام تلخ یا سیاهدانه، هرشب مفاصل را ماساژ دهند و….

میزان تاثیر ورزش بر کاهش وزن

اهمیت ورزش درطب سنتی بر اساس حفظ سلامت جسمی و روحی بدن در گفتار بالا شرح داده شد. فرهنگی که امروز در ورزش کردن افراد رواج یافته بیشتر تکیه بر کاهش وزن و لاغر شدن افراد و یا رسیدن به تناسب اندام می باشد.

آیا صد درصد می شود گفت ورزش باعث لاغری می شود ؟

براحتی نمی شود به این سوال پاسخ گفت ولی می توانیم بگیم فقط ورزش کردن نمی تواند تاثیر مستقیم بر کاهش وزن افراد داشته باشد. البته نوع ورزش هم خیلی اهمیت دارد.

برای دریافت پاسخ سوال بالا از مشاوره رایگان و تخصصی رایگان مشاوران و کارشناسان طب سنتی بصورت مستقیم بهره مند بشوید.

افزایش متابولیسم و میزان چربی سوزی در ورزش

اهمیت افزایش متابولیسم در بدن حین ورزش کردن برابری می کند با اهمیت ورزش درطب سنتی ، لذا از پیشنهاد تیم تخصصی دکتر تغییر در این خصوص براحتی رد نشوید.

پک چربی سوزی بلوبری معروف به کوره چربی سوزی پیشنهاد دکتر تغییر برای شماست تا بمدت 40 روز قبل ورزش از این پک استفاده کنید.